ԱՐԵՒՄՏԱՀԱՅԵՐԷՆԻ ՈՒՂՂԱԳՐՈՒԹԵԱՆ ԵՒ ԿԷՏԱԴՐՈՒԹԵԱՆ ՆՈՒԻՐՈՒԱԾ ՆՈՐ ՀԱՏՈՐ ՄԸ

Բըրէմըս, Նիւ Ճըրզի – Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութիւնը (AMAA) ուրախ է յայտարարելու, թէ իր խրախուսանքով ու հովանաւորութեամբ Հալէպի մէջ լոյս ընծայուեցաւ արեւմտահայերէնի ուղղագրութեան եւ կէտադրութեան նուիրուած հանրամատչելի նոր ուղեցոյց մը։

Նորատիպ հատորը, որ 156 էջ է, կը կրէ «Գրականաշունչ պտոյտ՝ այբուբենի տառերուն հետ» խորագիրը։ Գիրքին հեղինակն է հալէպահայ ծանօթ գրող, մամլոյ աշխատակից ու կրթական մշակ պր. Լեւոն Շառոյեան։

Հատորը իր բնոյթով թէեւ գերազանցապէս քերականական գործ մը մը նկատուի, սակայն գրի առնուած է դիւրամատչելի լեզուով ու կրնայ ընթերցանութեան գիրքի մը պէս հեզասահ կարդացուիլ՝ իր մայրենի լեզուն բարելաւելու եւ անոր ուղղագրական կանոններուն ծանօթանալու ցանկութիւն ունեցող ամէն տարիքի հայորդիի կողմէ։ Սակայն անիկա մասնաւորաբար օգտակար պիտի ըլլայ սփիւռքահայ վարժարաններու հայերէնաւանդ ուսուցիչներուն, բարձրագոյն կարգերու աշակերտներուն եւ հայագիտական հիմնարկներու ուսանողներուն։

Հատորին յառաջաբանը ստորագրած է լիբանանահայ ծանօթ քերականագէտ տոքթ. Արմենակ Եղիայեան։ Ան նկատել կու տայ որ «ներկայ հաւաքածոն առաջին ակնարկով  կը թուի ըլլալ ուղղագրական մէկ սեղմ ուղեցոյցը արեւմտահայերէնի ամենայաճախուած ու երբեմն  անյաղթահարելի թուող սխալներուն, սակայն հազիւ քանի մը էջ խորացած՝ ընթերցողը կ’անդրադառնայ, որ ուղղագրական կարեւոր գիտելիք մը իւրացնելու կողքին՝ վերահասու դարձաւ նաեւ գրական, պատմական, մշակութային բազմաթիւ գիտելիքներու, որոնց այլապէս դժուար թէ առիթը ունենար այսպէս ընտրովի ու համատեղ հանդիպելու, եւ ան ամէն քայլին պիտի վարձատրուի գեղեցիկ գիւտով մը ու խելացի առաջարկով մը»:

Իսկ հատորին հեղինակը իր նախաբանին մէջ կը բացատրէ, թէ այս գործին ձեռնարկեց, որովհետեւ ուսուցչական իր երկարամեայ պաշտօնավարութեան ընթացքին մի՛շտ ցաւով կ՛անդրադառնար, թէ հայկական երկրորդական վարժարաններու բարձրագոյն կարգերու շրջանաւարտութեան թեկնածուները ջախջախիչ մեծամասնութեամբ իրենց մայրենի լեզուն անթերի ուղղագրութեամբ գրելու անկարող եղած էին…։

Ճիշդ այս մէկնակէտէն ճամբայ ելլելով՝ Շառոյեան ձեռնարկած է սոյն աշխատասիրութեան պատրաստութեան։ Ան հմտօրէն սեւեռումի ենթարկած է հայոց այբուբենէն 2‎1 տառեր՝ իրենց յարուցած ուղղագրական բարդութիւններով։ Այս  երկու տասնեակ տառերը, զոյգ առ զոյգ վերցուած, այբուբենի այն գիրերն են, որոնք ուղղագրական համակարգին մէջ նմանահնչիւն են.– բաղաձայններէն՝ Բ-Փ, Գ-Ք, Դ-Թ, Հ-Յ, Ձ-Ց, Չ-Ջ, Ռ-Ր, Վ-Ւ, իսկ ձայնաւորներէն՝ Ե-Է եւ Ո-Օ, որոնց վրայ իբրեւ 21-րդ տառ կ’աւելնայ «Ը» գիրը, որ շփոթի առարկայ կը դառնայ իր ստուերին՝ «սուղ ըթ»-ին սարքած խաղերուն պատճառաւ…։ Ուրեմն, գործին հիմնական նպատակն է կարելի եղած չափով դարմանել մեր ուղղագրական սխալները եւ ուղիներ ցոյց տալ՝ յաղթահարելու համար նմանահնչիւն տառերէն ծնունդ առնող ուղղագրական դժուարութիւնները։

Նորատիպ գիրքը միայն ուղղագրական ուղեցոյց չէ սակայն։ Անիկա ունի երկու այլ երեսներ եւս։

Նախ՝ բառագիտութիւն։ Հեղինակը, մասնակի կերպով, բազմաթիւ նմանահնչիւն բառերու վրայ հակելով իր գլուխը, կը վերծանէ կամ կը ստուգաբանէ զանոնք՝ ցոյց տալով հայերէն բառերու կազմութեան գաղտնիքները…։ Ան շատ հետաքրքրական գիւտերու դէմ-յանդիման կը թողու իր ընթերցողները։

Յետոյ՝ կէտադրութիւն։ Այս ալ ուրի՛շ խոցելի կէտ մըն է մեր դպրոցականներուն մօտ, որովհետեւ բաւարար չափով կամ կարեւորութեամբ չ՛ուսուցուիր մեր վարժարաններուն մէջ։ Գիրքը շուրջ 20 էջ յատկացուցած է հայերէնի կէտադրական նշաններուն, մանրամասն բացատրելով իւրաքանչիւր նշանի գործածութեան օրէնքներն ու ոլորտները եւ բոլորին համար տալով բազմաթիւ տպաւորիչ օրինակներ։

Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութիւնը, որ իր մէկ դարեայ պատմութեան ընթացքին մի՛շտ ու տեւաբար կանգնած է հայ դպրոցին ու հայ ուսանողին կողքին, կը հաւատայ, որ քերականութեան նորատիպ այս գիրքով նպաստած կ’ըլլայ արեւմտահայերէնի վերածաղկումին ու կենսունակութեան եւ օգտակար գործիք մը դրած կ’ըլլայ մեր հայախօս ու հայագիր հանրութեան ձեռքը։

---

A NEW VOLUME DEDICATED TO THE ORTHOGRAPHY AND PUNCTUATION OF WESTERN ARMENIAN

The Armenian Missionary Association of America (AMAA) is proud to announce, that with its encouragement and sponsorship a guidebook of Western Armenian orthography and punctuation has been published in Aleppo (Syria).

The newly printed volume, which is 156 pages, bears the title, “A Literary Inspired Stroll with the Letters of the Alphabet.” The author of the book is the renowned Aleppo-Armenian writer, press contributor and pedagogic tiller, Mr. Levon Sharoyan.

By its nature, the volume, though it can be considered primarily a grammatical work, has been written in an accessible language and can be read like a perusal volume, for any Armenian-born who desires to improve the mastery of his mother tongue and get acquainted with the rules of her orthography. However, it will be useful specifically to the Armenian teachers of the diaspora, students of the upper grades and scholars of Armenological institutes.

The Prologue to the volume is signed by renowned Lebanese-Armenian Dr. Armenak Yeghiayan. He observes that “…At first glance the present compilation seems to be a guidebook of the frequently encountered and seemingly unsurmountable errors of Western-Armenian, but scarcely a few pages deep, the reader realizes, that besides acquiring an important orthographic fact, s/he has become aware also of numerous literary, historical, cultural tidbits, which s/he would have hardly had the opportunity to meet thus selectively and simultaneously gathered together, and at every step will be recompensed by a beautiful finding and a smart proposition.”

And the author of the book, in his Foreword explains, that he undertook this task because during his long years of pedagogic activity he has always painfully realized, that candidates of graduation in the higher grades of Armenian secondary schools by overwhelming majority were unable to write their mother tongue in perfect orthography.

Starting exactly from this point of departure, Sharoyan undertook the preparation of this project. He skillfully fixated on 21 letters in the Armenian alphabet, for the orthographic complications they caused. The score of letters, taken pair by pair, are those letters in the alphabet that within the orthographic system are homophonotous.- of the consonants: Բ-Փ, Գ-Ք, Դ-Թ, Հ-Յ, Ձ-Ց, Չ-Ջ, Ռ-Ր, Վ-Ւ, while of the vowels: Ե-Է and Ո-Օ, added to which the 21^st letter «Ը» is augmented, which is subject to too much confusion with its shadow, «short ը», concocting tricks… Therefore, the main aim of the work is to remedy as far as possible our orthographical errors and point out ways to overcome the orthographical obstacles arising from homophonotous letters.

The newly published book is not simply an orthographical guidebook, however. It has two other aspects, too.

First, glossology. The author, partially, bending his head on numerous homophonotous words, deciphers or etymologizes them, pointing the secrets of the construction of Armenian words… He leaves his readers face to face with very interesting discoveries.

Then, punctuation. This is another vulnerable point with our students, because it is not taught in sufficient manner or urgency in our schools. The book devotes about 20 pages to the punctuation marks of Armenian, explain in detail the rules and spheres of utility of each mark and providing numerous impressive examples for all of them.